درسنامه جامع ویروس شناسی پزشکی

علم ویروس‌شناسی علیرغم نوپایی، از بالندگی شگرفی برخوردار است و هر روزه بر گستره و ژرفای آن افزوده می‌گردد. با توجه به انتشار حجم کلانی از اطلاعات نوین و باارزش در زمینه‌های مختلف ویروس‌شناسی استفاده از منابع معتبر می‌تواند در جهت ارتقای دانش دانشجویان و دانش‌پژوهان نقش مؤثری را ایفا نماید.

هدف از انتشار این کتاب که به صورت درسنامه در زمینه اصول پایه و بالینی ویروس‌شناسی می‌باشد در حقیقت یادآوری مطالبی است که دانشجویان علم پزشکی و پیراپزشکی قبلاً آنها را فرا گرفته‌اند و با توجه به فرایندهای متعدد و استفاده از آخرین منابع خارجی و داخلی، امید است که این مجموعه بتواند گامی مؤثر در بارورتر کردن دانش دانشجویان محترم ایفا نماید.

دکتر سید حمیدرضا منوری

مدیر گروه ویروس‌شناسی

دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

 

با توجه به نیاز به یک کتاب جامع فارسی در رشته ویروس ‌شناسی پزشکی بر آن شدیم که  مجموعه  حاضر  را آماده و در اختیار دانشجویان و علاقه مندان این زمینه قرار دهیم. در نگارش این اثر سعی شده  مطالب پایه و بالینی ویروس‌شناسی از مهم‌ترین منابع موجود  به شیوه‌ای ساده و قابل فهم ذکر گردد.  همچنین از ویژگی‌های این مجموعه استفاده از اشکال و  جداول جهت خلاصه سازی مطالب کلیدی می‌باشد . اگر چه  تمام تلاش ما بر این بو ده که این اثر با بهترین کیفیت ارائه گردد، با این وجود در صورت مشاهده هر گونه اشکال از طریق آدرس virology.textbook@gmail.com  ما را مطلع سازید. در این بین لازم است  از  اساتید محترم رشته ویروس ‌شناسی آقایان پروفسور محمود شمسی شهر آبادی، پروفسور منوچهر مکوندی، دکتر سید حمید رضا منوری، دکتر عباس بهزاد بهبهانی، دکتر سید علیمحمد عرب زاده و خانم دکتر آفاق معطری به خاطر کلیه زحماتشان در دوره کارشناسی ارشد و دکترا تشکر فراوان نموده و به مقام ایشان عرض ادب و  احترام نمود. همچنین از خانمها الهه مظاهری، فاطمه آتش افروز و سحر نام آوری به خاطرحمایت‌های  فداکارانه شان،  قدردانی نموده و از سرکار خانم لیدا نصراله نیا در تهیه طرح روی جلد سپاس و تشکر  فراوان می‌نمائیم ، در پایان از مساعدت لازم و حمایت‌های نشر اشراقیه نهایت تشکر و سپاس را داریم.

با سپاس / گروه نویسندگان

Section I

فصل ۱ : General Virology

     تاریخچه ………………………………………………………………………………………………………………………..  ۱۷

     طبقه بندی و نامگذاری ویروس ها ………………………………………………………………………………………  ۱۷

     خصوصیات کلی ویروس ها ………………………………………………………………………………………………..  ۱۸

     منشاء ویروس ها……………………………………………………………………………………………………………… ۱۸

     ساختار ویروس های حیوانی ……………………………………………………………………………………………….  ۱۸

     کپسید …………………………………………………………………………………………………………………………..  ۲۰

     انولوپ …………………………………………………………………………………………………………………………..  ۲۰

     نوکلئوکپسید …………………………………………………………………………………………………………………..  ۲۲

     اسید نوکلئیک ویروسی ……………………………………………………………………………………………………..  ۲۵

     پروتئین های ویروسی ……………………………………………………………………………………………………….  ۲۸

     آنزیم های ویروسی …………………………………………………………………………………………………………..  ۲۹

     لیپید های ویروسی …………………………………………………………………………………………………………..  ۳۰

     پریون ها ………………………………………………………………………………………………………………………..  ۳۰

     ویریوئیدها ………………………………………………………………………………………………………………………  ۳۰

     تکثیر ویروس ها ………………………………………………………………………………………………………………  ۳۰

     واکنش های ویروس نسبت به عوامل فیزیکی و شیمیایی ………………………………………………………….  ۳۹

     ژنتیک ویروس ها …………………………………………………………………………………………………………….  ۴۱

     واکنش بین ویروس ها ……………………………………………………………………………………………………..  ۴۲

     پاتوژنز و ایمونولوژی عفونت های ویروس ………………………………………………………………………………  ۴۲

     عفونت های ویروسی مزمن و مخفی ……………………………………………………………………………………  ۴۳

     بیماری های ویروسی مادرزادی …………………………………………………………………………………………..  ۴۵

     پاسخ های دفاعی میزبان ……………………………………………………………………………………………………  ۴۵

     فعالیت های ضد ویروسی IFN ها ………………………………………………………………………………………  ۴۶

     مکانیسم های فرار ویروس ها در برابر پاسخ های ایمنی ……………………………………………………………  ۴۷

     اختلالات ایمونوپاتولوژیک در عفونت های ویروسی ………………………………………………………………….  ۴۷

     واکسن های ویروسی ………………………………………………………………………………………………………..  ۴۷

     داروهای ضد ویروسی ……………………………………………………………………………………………………….  ۴۸

     تشخیص آزمایشگاهی بیماری های ویروسی ………………………………………………………………………….  ۴۹

     سیستم های تکثیر ویروس …………………………………………………………………………………………………  ۵۲

Section II

فصل ۲ : PARVOVIRIDAE

     خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     ویروس پاروویروس B19 ………………………………………………………………………………………………….. ۶۰

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………….. ۶۳

     درمان ، پیشگیری و کنترل ………………………………………………………………………………………………… ۶۳

فصل ۳ : ADENOVIRIAE

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     مراحل تجمع …………………………………………………………………………………………………………………… ۶۷

     اثرات آدنوویروس ها بر مکانیسم های دفاعی میزبان …………………………………………………………………. ۶۸

     اثرات آدنوویروس ها بر سلول ………………………………………………………………………………………………. ۶۸

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………….. ۶۹

فصل ۴ : HERPESVIRIDAE

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر  ویروس هریس سیمپلکس 

     مکانیسم بیماری زایی و پاتولوژی …………………………………………………………………………………………. ۷۴

     ویروس واریسلا ، زوستر …………………………………………………………………………………………………….. ۷۷

     سیتومگالوویروس ……………………………………………………………………………………………………………… ۷۸

     ویروس اپشتین بار ……………………………………………………………………………………………………………. ۸۰

     هریس ویروس انسانی تیپ ۶ ……………………………………………………………………………………………… ۸۲

     هریس ویروس انسانی تیپ ۷ ……………………………………………………………………………………………… ۸۲

     هریس ویروس انسانی تیپ ۸ ……………………………………………………………………………………………… ۸۲

     ویروس B  …………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۳

فصل ۵ :  POXVIRIDAE

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     ویروس واریولا …………………………………………………………………………………………………………………. ۸۵

     ویروس واکسینیا ………………………………………………………………………………………………………………. ۸۷

     آبله میمون ……………………………………………………………………………………………………………………… ۸۷

     آبله گاوی ……………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۸

     ویروس Orf  …………………………………………………………………………………………………………………. ۸۸

     مولوسکوم کونتاجیوزوم ………………………………………………………………………………………………………. ۸۸

فصل ۶  : POLYOMAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     ویروس میمونی ۴۰ …………………………………………………………………………………………………………… ۹۱

     ویروس های  BK  وJC  …………………………………………………………………………………………………. ۹۲

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………….. ۹۲

     درمان و پیشگیری ……………………………………………………………………………………………………………. ۹۳

     نکات اضافی ……………………………………………………………………………………………………………………. ۹۳

فصل ۷ :  PAPILLOMAVIRIDAE

خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     بیماری های بالینی …………………………………………………………………………………………………………… ۹۵

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………….. ۹۶

     درمان و پیشگیری ……………………………………………………………………………………………………………. ۹۶

Section III

فصل ۸  : HEPATITIS VIRUSES

     هپاتیت A  …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۱

     هپاتیت B  …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۳

     هپاتیت C  …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۷

     هپاتیت  G …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۹

     هپاتیت  D …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۹

     هپاتیت E  ……………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۰

     تشخیص آزمایشگاهی هپاتیت های ویروسی …………………………………………………………………………. ۱۱۰

Section IV

فصل ۹ :  PICORNAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     پیکورنا ویروس های بیماری زا ………………………………………………………………………………………….. ۱۱۹

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۱۹

فصل ۱۰ : REOVIRIDAE

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     آرتورئوویروس ها ……………………………………………………………………………………………………………. ۱۲۵

     روتاویروس ها ………………………………………………………………………………………………………………… ۱۲۵

     اوربی ویروس ها …………………………………………………………………………………………………………….. ۱۲۶

     کولتی ویروس ها ……………………………………………………………………………………………………………. ۱۲۷

فصل ۱۱ : CALCIVIRIDAE

     طبقه بندی …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۲۸

     ساختار …………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۲۸

     یافته های بالینی و آزمایشگاهی …………………………………………………………………………………………. ۱۲۸

فصل ۱۲ :  ORTHOMYXOVIRIDAE

خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     تغییرات خفیف و عمده آنتی ژنی ……………………………………………………………………………………….. ۱۳۳

     یافته های بالینی …………………………………………………………………………………………………………….. ۱۳۴

     ایمنی …………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۳۵

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۳۵

     درمان ، پیشگیری و کنترل ………………………………………………………………………………………………. ۱۳۵

فصل ۱۳ :  PARAMYXOVIRIDAE

خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     ویروس های آنفلوانزا ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۰

     ویروس سن سی شیال تنفسی …………………………………………………………………………………………… ۱۴۱

     متاپنوموویروس انسانی …………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۲

     ویروس اوریون ……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۳

     ویروس سرخک یا روبئولا …………………………………………………………………………………………………. ۱۴۴

     ویروس های Nipah , Hendra …………………………………………………………………………………….. ۱۴۵

     ویروس بیماری نیوکاسل ………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۶

     تشخیص آزمایشگاهی پارامیکسوویروس ها …………………………………………………………………………… ۱۴۶

فصل ۱۴ : CORONAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     عفونت های کرونا ویروس ………………………………………………………………………………………………… ۱۵۰

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۵۲

     درمان و پیشگیری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۲

فصل ۱۵ : RHABDOVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     مکانیسم بیماری زایی ویروس هاری …………………………………………………………………………………… ۱۵۵

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۵۵

     اپیدمیولوژی …………………………………………………………………………………………………………………… ۱۵۶

     درمان و پیشگیری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۶

فصل ۱۶ : TOGAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     ویروس سرخجه ……………………………………………………………………………………………………………… ۱۵۸

     عفونت سرخجه بعد از تولد ……………………………………………………………………………………………….. ۱۵۹

     عفونت سرخجه مادرزادی ………………………………………………………………………………………………… ۱۶۰

     ایمنی …………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۶۰

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۶۰

     درمان ، پیشگیری و کنترل ………………………………………………………………………………………………. ۱۶۱

     آلفاویروس ها …………………………………………………………………………………………………………………. ۱۶۱

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۶۱

     درمان و پیشگیری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۱

فصل ۱۷ : FLAVIVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۶۲

     درمان و پیشگیری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۲

فصل ۱۸ : ARENAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۶۸

     درمان و پیشگیری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۸

فصل ۱۹ : BUNYAVIRIDAE

خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     بیماری های مهم بونیاویروسی …………………………………………………………………………………………… ۱۷۱

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۳

     درمان ، پیشگیری و کنترل ………………………………………………………………………………………………. ۱۷۳

  فصل ۲۰ : FILOVIRODAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     بیماری زایی ………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۵

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۶

     درمان ، پیشگیری و کنترل ………………………………………………………………………………………………. ۱۷۶

فصل ۲۱ : BORNAVIRIDAE

  خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     بیماری زایی ………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۸

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۹

     درمان ………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۹

فصل ۲۲ : RETROVIRIDAE

 خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     رترو ویروس های اندوژن …………………………………………………………………………………………………. ۱۸۰

     رتروویروس های ترانس فورم کننده مستقیم ………………………………………………………………………… ۱۸۰

        HIV  ………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۸۸

      ویروس لنفوتروپیک سلول T  …………………………………………………………………………… ۱۹۱

     رتروویروس های اندوژن ……………………………………………………………………………………………… ۱۹۲

Section V

فصل ۲۳ : HUMAN CANCER VIRUSES

     ویروس های سرطان زا در انسان ………………………………………………………………………………………… ۱۹۵

     ویژگی های عمومی سرطانزایی ویروس ها ……………………………………………………………………………. ۱۹۵

     ویروس های سرطانزاییRNA  دار ……………………………………………………………………………………. ۱۹۶

     ویروس های سرطانزای DNA دار …………………………………………………………………………………….. ۱۹۶

   Section VI

فصل ۲۴ :  PRIONS

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

        بیماری های پریونی ………………………………………………………………………………………………………… ۲۰۱

     مکانیسم های بیماری زایی پریون ها …………………………………………………………………………………… ۲۰۲

     تشخیص آزمایشگاهی ……………………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

     Section VII

فصل ۲۵ : ELECTRON MICROSCOPY

    خصوصیات کلی ،   طبقه بندی ،  ساختار،  تکثیر

     تهیه نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………. ۲۰۸

     Staining ………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۰۸

     رنگ امیزی منفی …………………………………………………………………………………………………………… ۲۰۸

     محلولهای فیکساتیو ………………………………………………………………………………………………………… ۲۰۹

     آزمایش اسید نوکلئیک با میکروسکوپ الکترونی ……………………………………………………………………. ۲۱۰

Section VIII

سؤالات

کلیات

    پاروویریده ،   آدنوویریده، هرپس ویریده،  پاکس ویریده،   پاپیلوماویریده،

    ویروس های هپاتیت،

    پیکورناویریده،

    رئوویریده ،

  کالسی ویریده،

   ارتومیکسوویریده،

    پارامیکسوویریده،

    کرونا ویریده،

    رابدوویریده،

    توگاویریده،

    فلای ویریده،

   آرناویریده،

    بونیاویریده،

    فیلوویریده،

 بورناویریده،

    رتروویریده،

    ویروسهای سرطانزا ،

 پاسخ سؤالات ………………………………………………………………………………………………………………….. ۲۶۷

منابع