آشنایی با ۹ تخصص مهم و جذاب پزشکی

بعد از گذراندن دوره پزشکی عمومی و سختی‌های آن، نوبت می‌رسد به انتخاب تخصص پزشکی و ادامه تحصیل؛ اما خب کدام تخصص پزشکی بهتر است؟ کدام یک فشار کم‌تری دارد؟ دوره‌های آموزشی و هزار تا چیز دیگر چه؟ کدام یک شیفت‌های کاری بیشتری دارد؟ در این مقاله سعی می‌کنیم جامع‌ترین اطلاعات را راجب انواع تخصص پزشکی در اختیارتان قرار دهیم؛ آن هم به‌صورت خلاصه و کامل!

پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا اگر شما هم در انتخاب تخصص پزشکی دلخواه‌تان مردد هستید، بهترین تصمیم را بگیرید.

برای انتخاب تخصص پزشکی چه معیارهایی را باید مدنظر گرفت؟

استعداد شخصی، میزان نیاز روحی به ارتباط با دیگران و هزاران مورد دیگر دست به دست هم می‌دهند تا یک شخص تخصص مطلوب خودش را انتخاب کند. البته که انتخاب تخصص پزشکی به سلیقه شخصی ربط دارد، اما در یک تحقیق که در ایالات متحده ارائه شد ۱۴ معیار کلی برای انتخاب تخصص پزشکی مهم شمرده شدند که شامل این موارد بودند:

• ۱- خلاقیت
• ۲- درآمد خوب
• ۳- تنوع فعالیت‏ها
• ۴- امنیت شغلی
• ۵- استقلال
• ۶- قدرت تصمیم‏ گیری
• ۷- پرستیژ اجتماعی
• ۸- تکمیل کار
• ۹- کار با مردم
• ۱۰- کار کردن با دستان
• ۱۱- کار کردن با فکر
• ۱۲- مراقبت از مردم
• ۱۳- داشتن اوقات فراغت کافی طی رزیدنتی و پس از آن
• ۱۴- تشویق بیماران و دیگران

از کجا بدانم که کدام تخصص پزشکی برای من خوب است؟

• اگر فردی هستید که ارتباط طولانی با بیماران را دوست دارید و از کمک کردن به آن‌ها لذت می‌برید پس رشته‌های داخلی برای شما مناسب است.
• اگر از واکاوییدن زندگی‌ها و صحبت کردن لذت می‌برید، از طرفی هم فردی کنجکاو هستید، که قطعا باید وارد روان‌پزشکی شوید.
• اگر از ارتباط داشتن با کودکان لذت می‌برید که حتما خودتان هم به تخصص‌های زنان و کودکان فکر کرده‌اید.
• اما اگر دوست دارید روی چهره‌ها کار کنید و در سریع‌ترین زمان ممکن به بهترین نتایج دست پیدا کنید هم که خودتان می‌دانید رشته‌های زیبایی و پوست بهترین‌ها برای شما هستند.

خلاصه که با دقت فراوان تخصص پزشکی خودتان را انتخاب کنید تا در آینده دچار مشکل نشوید. شما با انتخاب تخصصتان دیگر پا در مسیر قطعی زندگی‌تان می‌گذارید و کم‌تر کسی است که بعد از اینهمه زمان گذاشتن و تلاش کردن حاضر به برگشت باشد.

پس سعی کنید با توجه به علاقه و استعداد‌های خودتان بهترین تخصص پزشکی را انتخاب کنید، نه حرف جامعه و اطرافیان. مطمئن باشید اگر در مسیری که علاقه دارید قدم بگذارید قطعا موفق خواهید شد.

خب برویم سراغ معرفی تخصص‌های پزشکی

۱- رشته زنان و زایمان

رشته زنان و زایمان یک رشته تخصصی بالینی است که به پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های زنان می‌پردازد. حالا این بیماری‌ها می‌توانند در هر زمینه‌ای باشند، از مراقبت‌های قبل و بعد زایمان گرفته تا مسائل تولید مثل و بیماری‌های زنانه مثل پستان، رحم و… خلاصه که تا زمانی که جنس زن روی کره زمین وجود داشته باشد، نیاز به متخصص زنان نیز احساس خواهد شد و چیزی نیست که بازار کار نداشته باشد!

از سال ۱۳۳۰ بود که بخش جراحی‏‌های زنان به تدریج در بخش‌های زنان و زایمان بیمارستان‌های مختلف احداث شد. طول دوره آموزشی این رشته ۴ سال است و در ایران این رشته فقط ورودی خانم می‌گیرد؛ پس اگر مرد هستید و می‌خواهید در این رشته ادامه تحصیل دهید باید به خارج از کشور کوچ کنید.

استرس و فشار کاری این تخصص زیاد است. با تمام مزایایی که دارد، حس بودن در کنار زن‌ها و دیدن لحظه دنیا آمدن کودکان و… اما این رشته جز رشته‌های پرکشیک و پراسترسی می‌باشد که باعث شده تا هر خانمی تمایل چندانی برای ورود به این رشته نداشته باشند. باید واقعا به این رشته علاقه‌مند باشید و از طرفی سخت‌جان هم باشید تا به‌خوبی دوره‌های آموزشی را پشت سر بگذارید. بیشترین کارهایی که در بخش زنان به دستیاران این رشته آموزش داده می‏شود، عبارتند از:

• زایمان واژینال طبیعی با یا بدون اپیزیوتومی
• زایمان واژینال غیرطبیعی (فورسپس، وکیوم و بریچ)
• انواع سزارین
• مراقبت از حاملگی‏‌های پرخطر
• سرکلاژ
• کورتاژ تخلیه‌‏ای
• کورتاژ مول
• هیسترکتومی (ابدومینال و واژینال)
• حاملگی اکتوپیک
• سیستکتومی تخمدان و میومکتومی

با تمام این سختی‌ها چیزی که جالب است سختی ورود به دوره‌های فلوشیپ است و این که تعداد بسیار کمی هم پذیرش می‌شوند.

در نهایت رشته‏‌های فلوشیپ این رشته عبارتند از:

• انکولوژی زنان
• نازایی و ناباروری
• پریناتولوژی
• اختلالات کف لگن در زنان
• لاپاراسکوپی (جراحی درون‌بین زنان)

۲- رشته جراحی مغز و اعصاب

این رشته کالا معنی استرس را به چالش می‌کشد و مفهومی دیگر از فشار کاری را نشان می‌دهد. رشته‌ای با کشیک‌های زیاد در ماه، ‌سنگینی کار و مسئولیت زیاد که باعث می‌شود پزشکان برای ورود به این تخصص پزشکی شک داشته باشند. پس اگر علاقه، تمرکز، دقت و هوش بالایی دارید وارد این تخصص پزشکی شوید.

رشته جراحی مغز و اعصاب یک شاخه تخصصی بالینی از علوم پزشکی است که دانشجویان آن در زمینه‌های مربوط به مشکلات سیستم عصبی مرکزی و محیطی، سیستم عصبی خودکار، جمجمه، ستون فقرات و سایر ساختارهای مغز و اعصاب، به مطالعه و تحقیق می‌پردازند و در جهت تشخیص، درمان جراحی، غیر جراحی، مراقبت و بازتوانی انواع بیماری‌های مربوطه قدم برمیدارند.

رشته تخصصی جراحی مغز و اعصاب در سال ۱۸۸۷ میلادی توسط سرویکتور هورسلی در انگلستان بنیان گذاری شد و در ایران سه پروفسور بزرگ به نام‌های یحیی عدل، نصرت ا… عاملی و ابراهیم سمیعی بنیان‌گذاران جراحی مغز و باعثان پیشرفت این تخصص پزشکی بودند. راجب زندگی‌نامه هر یک از این بزرگواران می‌توانید در ویکی ‌پدیا مطالعه کنید.

دوره آموزش تخصصی رشته مغز و اعصاب ۵ سال است و یکی از سخت‌ترین دوره‌های رزیدنتی را داراست. با بررسی‌های انجام شده برآورد شده است که در ایران به ازای هر ۱۵۰۰۰۰ نفر ، ۱ جراح مغز و اعصاب نیاز است که در حال حاضر این تعداد متخصص در کشور وجود دارد. البته به‌طور کلی جراحی مغز و اعصاب از رشته‌های پردرآمد پزشکی و البته سخت به حساب می‌آید و کم پیش آمده که کسی در این تخصص بیکار بماند!

البته اگر به‌دنبال جنبه انسان‌دوستی این رشته باشید باید گفت که در اکثر شهرهای کوچک جراحان متبحر و متخصص یا وجود ندارد و یا بسیار کم است؛ بنابراین شما می‌توانید یکی از متبحران این تخصص پزشکی باشید که در شهرهای کوچک به مردم خدمت می‌کند.

۳- رشته بیهوشی

مدیریت درد، بیهوشی‌های جراحی، بی‌حسی‌ها، مراقبت‌های ویژه و… نمایی از کارهای یک متخصص بیهوشی است. این رشته اولین بار از سال ۱۳۴۲ در ایران دایر شد و امروزه بیش از ۲۰ مرکز در سراسر کشور در این رشته فعال هستند.

طور دوره تحصیل این تخصص پزشکی ۴ سال است و طبق کوریکولوم آموزشی تاکید بر وجود مبحث و امکانات Pain و ICU در برنامه جدید اضافه شده و آموزش پروسیجرهایی از قبیل اکوی TE، برونکوسکوپی فایبراپتیک و مابقی آن‌ها، به روزرسانی شده است، این را هم درنظر داشته باشید که دوره دستیاری این رشته جزو رشته‌های پرکشیک به حساب می‌آید! پس حتما قبل از ورود به این رشته کامل آن را بسنجید.

با یک حساب سرانگشتی و بررسی تعداد بیمارستان‌ها و تخت‌های اتاق عمل آن به این نتیجه می‌رسیم که در هر لحظه ۲۲۵۰ متخصص بیهوشی فعال برای اتاق‌های عمل کشور نیاز است، از طرفی هم به ۳۱۳ متخصص بیهوشی برای اتاق‌های ICU سراسر کشور نیازمندیم. خلاصه که رشته بیهوشی از سری رشته‌های تخصص پزشکیست که نه‌تنها نیاز به آن کم نمی‌شود، بلکه هر روز و با ساخت بیمارستان‌های جدید، بیشتر کشور به آن نیازمند می‌شود.

نگران ریسک کاری آن هم نباشید، چرا که هر روزه با ساخت و طراحی دستگاه‌های جدید در زمینه بیهوشی، شما می‌توانید با خیال راحت بیشتری به کار بپردازید.

۴- رشته نورولوژی

کار اصلی یک نورولوژیست مشاوره است، اما می‌تواند به‌عنوان پزشک اولیه بیمار نیز باشد. پدر علم نورولوژی شارکو فرانسوی است که نقش بسیار مهمی در پیشرفت این رشته داشته است؛ اما نه در ایران، بلکه در فرانسه.

پیشرفت این تخصص پزشکی در ایران مدیون بسیاری از پزشکان و دانشمندانی است که بعد از اتمام تحصیلات به ایران بازگشتند و این علم را به کشورمان هم آوردند. همینجا باید به آن‌ها درود بفرستیم.

طبق برآورد جهانی، به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعیت به یک متخصص رشته نورولوژی نیاز است، اگر تعداد دستیارها و نیروهایی برای مراکز تحقیقاتی را هم به این رشته اضافه کنیم به چیزی در حدود ۹۰۰ متخصص در کل کشور می‌رسیم که در حال حاضر این تعداد ۷۰۰ تا می‌باشد. بنابراین این رشته می‌تواند در آینده بازار کار خوبی داشته باشد و نه‌تنها شما را به جایگاه اجتماعی بالایی برساند، بلکه از جنبه انسان‌دوستانه آن هم بسیار شیرین است.

فلوشیپ‌های این رشته پزشکی خواب و مولتیپل اسکلروز MS است.

۵- رشته جراحی عمومی

در دوران معاصر با پیدایش روش‌های نوین بی‌هوشی و با شکل‌گیری روش‌هایی برای کنترل خونریزی، عفونت و درد، رشته جراحی عمومی به‌صورت آکادمیک در دانشکده پزشکی تهران پایه‌گذاری شد. بزرگ‌ترین پروفسور این تخصص پزشکی، پروفسور عدل بود.
وظیفه اصلی یک متخصص جراحی عمومی درمان بیماری‌های قسمت‌های مختلف بدن انسان با تکیه بر استفاده از روش‌های جراحی شاخه‌ای از علوم پزشکی است. تاکید رشته جراحی عمومی، کار بر روی تروماها، بیماری‌های دستگاه گوارش، شکم، گردن، غدد درون ریز، عروق محیطی، نسوج نرم و پستان می‌باشد.

دوره آموزش تخصصی جراحی عمومی ۴ سال است و این مدت شامل کشیک‌های زیاد، استرس و سختی کار بالا، در کنار ماهیت سریع و پرفشار این رشته می‌باشد. به‌طور کلی یک جراحی عمومی یک تخصص پزشکی سخت می‌باشد.

با توجه به تخصصی و فوق تخصصی شدن جراحی، وضعیت جراحان عمومی مانند گذشته نیست، به‌طوری که با تخصصی شدن هر بخش، دیگر بیماران به متخصص همان درد مراجعه می‌کنند؛ بنابراین نبودن امنیت شغلی و مسائل مالی جز مشکلاتی است که این روزها جراحان معمولا از آن نام می‌برند.
رشته‌های فوق تخصصی مشتق از رشته جراحی عمومی عبارتند از:

• جراحی قلب
• جراحی ترمیمی
• جراحی قفسه صدری و جراحی اطفال

رشته های فلوشیپ نیز عبارتند از:

• جراحی عروق
• جراحی درون بین (لاپاراسکوپی)
• جراحی گوارش تحتانی (کولورکتال)
• جراحی سرطان

۶- رشته داخلی

بیماری‌های داخلی یکی از رشته‌های تخصص پزشکی بالینی و یکی از قدیمی‌ترین‌ها در کشور است که دانش‌جویان این رشته با کسب دانش، مهارت، نگرش و رفتارهای لازم، در جهت پیشگیری، ارزیابی، تشخیص، مراقبت، درمان و پیگیری بیماری‌های داخلی قدم برمی‌دارند.

دوره آموزش تخصصی این رشته 4 سال است و شما در این ۴ سال باید دروس بسیاری زیادی را مطالعه کنید و به آن‌ها مسلط باشید. البته از یاد کشیک‌های فشرده همراه با تعداد بسیار زیاد بیماران هم نروید!

شاید نتوان به آینده کاری این رشته مانند دیگر تخصص‌های پزشکی اعتبار داد؛ چرا که با راه اندازی رشته‌های فوق تخصصی و نبود یک سیستم ارجاع در نظام بهداشتی درمانی کشور وضعیت نامناسبی از نظر آموزش و جایگاه یک متخصص داخلی ایجاد شده است.

اما برای رشته های فوق تخصصی این رشته وضعیت کاملا متفاوت است و حرف‌های بالا برایش صدق نمی‌کنند.

رشته‌های فوق تخصصی رشته داخلی عبارتند از:

• بیماری های غدد درون ریز
• بیماری‌های گوارش
• بیماری‌های کلیه
• بیماری‌های مفاصل و بافت همبند
• بیماری‌های خون و انکولوژی
• بیماری‌های ریه
• بیماری‌های قلب و عروق

۷- رشته پوست

با توجه به توجه فراوان مردم مخصوصا این روزها به زیبایی پوست و مو و انجام عمل‌های زیبایی، تخصص پزشکی پوست درآمد بالایی دارد؛ البته نه‌تنها درآمد بالا، بلکه از لحاظ اجتماعی هم جایگاه ویژه‌ای دارد. البته برخی افراد که حتی پزشک هم نیستند این روزها سعی می‌کنند وارد این تخصص پزشکی شوند و پس از گذراندن دوره‌های ۳ ماهه وارد بازار کار عمل‌های جراحی شوند. باید مراقب این سری مسائل کاری در آینده باشید.

رشته تخصص پزشکی بیماری‌های پوست یک رشته تخصصی بالینی است که به اختلالات و بیماری‌های پوستی، مخاط، مو و ناخن‌ها و تعدادی از بیماری های آمیزشی می‌پردازد. یک متخصص پوست با گستره وسیعی از بیماری‌ها شامل آکنه، زگیل، درماتوزهای التهابی، کانسرهای پوست، بیماری‌های اتوایمیون، درماتوزهای شغلی، برداشتن ضایعات، اسکلروتراپی، جراحی لیزری، لیپوساکشن، کاشت مو و درمان‌های تقویت بافت مو، اقدامات مراقبتی از پوست سالم، پیشگیری از بیماری‌های پوستی و درمان پیری پوست، درماتیت‌های تماسی و… سر و کار دارد. پس باید همین اول کار بدانید که اگر این تخصص پزشکی مدنظرتان است، کار سختی هم پیش رو دارید.

رشته بیماری‌های پوست اولین ‌بار در سال ۱۳۲۲ به همت مرحوم دکتر محمدعلی ملکی‌ یزدی و دکتر محمد صدری به عنوان یک تخصص پزشکی در ایران آغاز شد. در حال حاضر پس از گذشت حدود ۵۰ سال، در ۱۱ دانشگاه علوم پزشکی کشور، برنامه دستیاری این رشته پابرجا است.

طول دوره آموزش پوست ۴ سال است و در این مدت شما با استرس کم و کشیک‌های معمولی سر و کار خواهید داشت.

تنها فلوشیپ این رشته، درماتوپاتولوژی است که تنها در ۳ دانشگاه تهران، شهید بهشتی و کرمان ارائه می‌شود.

۸- رشته رادیولوژی

قبلا شاید تخصص پزشکی رادیولوژی یا همان پرتوشناسی به رشته‌ای گفته می‌شد که در آن از روش‌های پرتوی یونیزان استفاده می‌شد. اما امروزه رادیولوژی شامل علوم تصویری غیر‌پرتوی مثل ام‌ آر‌ آی و سونوگرافی نیز می‌شود. رشته تخصص بالینی رادیولوژی دربرگیرنده مجموعه‌ای از روش‌های تصویر برداری تشخیصی و مداخله‌ای پزشکی با استفاده از اشعه ایکس، اولتراساند، امواج مغناطیسی و سایر انواع انرژی‌های تشعشعی یا نافذ و تفسیر نتایج آن‌ها می‌باشد. کار کلی یک متخصص رادیولوژی نیز همین است. البته علاوه بر تفسیر نتایج تصویر برداری، رشته رادیولوژی شامل گستره وسیعی از اقدامات با تهاجم اندک شامل بیوپسی، درناژ، آنژیوگرافی، امبولبزاسیون، آنژیوپلاستی، کارگذاری استنت، آرتروگرافی، میلوگرافی‌ و… نیز می‌باشد.

انجمن اصلی رادیولوژی ایران در سال ۱۳۴۵ توسط دکتر روح الامینی تاسیس شد. امروزه دوره آموزش تخصصی این رشته ۴ سال طول می‌کشد. البته اگر می‌خواهید وارد این رشته شوید باید رتبه بسیار خوبی کسب کنید، چرا که این رشته در سال‌های اخیر جز پرطرفدارارترین رشته‌های تخصصی پزشکی در ایران بوده است و بیشتر رتبه‌های برتر وارد آن می‌شوند.

بازار کار و آینده شغلی رشته رادیولوژی در آینده بسیار روشن است. این رشته امکانات تشخیص پزشکی را به‌طور غیرقابل تصوری افزایش داده است. از طرفی دیگر این رشته مداخله‌ای در تشخیص و درمان بیماران اندیکاسیون‌های بسیاری پیدا کرده است که هر روز در حال پیشرفت و توسعه می‌باشد. از این رو نیاز به متخصصین رادیولوژی هم هر روز بیشتر می‌شود.

۹- رشته طب اورژانس

طب اورژانس اولین بار به‌صورت مستقل، در ایالات متحده پدید آمد و نخستین برنامه کامل آن توسط دکتر James Mills آماده شد. تولد این رشته در ایران از سال ۱۳۸۰ از دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی بود و سپس به سایر دانشگاه‌های کشور هم منتقل شد.

طب اورژانس یک تخصص بالینی است که به ارزیابی، احیا، تثبیت، تشخیص و مراقبت از بیماران اورژانس می‌پردازد. متخصص این رشته همچنین باید بتواند به‌عنوان عضوی از تیم پزشکی با متخصصین رشته‌های دیگر و نیز نظام اورژانس پیش بیمارستانی همکاری نماید.

دوره آموزش تخصصی طب اورژانس  ۳۶ ماه است و در این مدت فشار کاری بسیار بالاست و از طرفی به فردی با سرعت بالا هم نیاز است که اطلاعات علوم پایه و دانش بالینی لازم و مهارت‌های مناسب جهت تشخیص، تصمیم‌گیری و درمان بیمارانی که به اورژانس مراجعه می‌کنند و نیز مدیریت بخش اورژانس و حوادث غیرمترقبه را داشته باشد.

از مابقی فشارهای این رشته می‌توان به استرس زیاد در محل کار، شب‏کاری‏‌های زیاد، عدم تداوم مراقبت از بیمار و برخورد نامناسب بیماران نگران و وحشت‏زده اشاره کرد… بله شاید در نگاه اول این موضوع ساده به نظر برسد، اما شما باید این موضوع را مدنظر داشته باشید که کار شما تماما با افرادی است که عضوی از خانواده‌شان در اورژانس گیر افتاده و آن‌ها واقعا نگران و مضطرب هستند. بنابراین نه‌تنها باید به خودتان مسلط باشید و از رفتارهای بد آن‌ها نگران نشوید، بلکه باید به آن‌ها نیز آرامش دهید.

یک نکته دیگر هم وجود دارد که باید گفت؛ کار یک متخصص طب اورژانس تماما در بیمارستان و درمانگاه است و شما اصلا نیازی به دایر کردن مطب ندارید. البته برای برخی این موضوع یک نکته خوب و برای برخی یک نکته بد است! اما نیاز بود که شما آن را بدانید.

کار یک متخصص طب اورژانس با دیگر تخصص‌های پزشکی فرق می‌کند. چنین فردی باید همیشه آماده عمل باشد و احتمالاتی را که ممکن است در ساعات آینده اتفاق بیافتد، حدس بزند، خود را برایش آماده کند و در مواقع استرس کاملا خونسرد باشد تا بتواند با موارد غیرمترقبه اورژانس کنار بیاید. در کنار تمام این مسائل این تخصص یک نکته خوب دارد، این که چه در شهرهای بزرگ و چه کوچک، همیشه برای یک متخصص طب اورژانس کار است. چه بخواهید از شهرتان به شهری دیگر نقل مکان کنید، چه هر هدف دیگری داشته باشید، همیشه از استرس پیدا کردن شغل مبرا خواهید بود.

به هر یک از این تخصص‌ها که وارد شدید اصلا نگران تهیه کتاب‌های تخصص پزشکی‌تان نباشید. چرا که هر کتابی در زمینه‌های تخصصی نیاز داشته باشید را می‌توانید از فروشگاه اشراقیه تهیه کنید.

سوالات متداول | FAQ